TẠI SAO UỐNG THUỐC TÂY LẠI KHIẾN CƠ THỂ CẢM THẤY "NÓNG", CÒN THUỐC ĐÔNG Y THÌ SAO?

ThS.BS. Nguyễn Trương Minh Thế

Phòng khám Đông y Vạn Hoa Minh

 

Nhiều người khi sử dụng thuốc Tây thường phàn nàn về cảm giác "nóng trong người". Trái lại, khi sử dụng thuốc Đông y, hiếm khi xuất hiện cảm giác này. Nguyên nhân của hiện tượng này là gì? Liệu thuốc Đông y có thực sự "mát" như quan niệm phổ biến không?

Để giải đáp thắc mắc này, cần phải hiểu rõ sự khác biệt cơ bản giữa thuốc Tây và Đông y, cũng như cơ chế tác dụng và phản ứng của cơ thể với hai loại thuốc này.

Thuốc Tây: Thường được sản xuất từ các hợp chất hóa học, có nguồn gốc tổng hợp hoặc chiết xuất từ thiên nhiên. Chúng được phát triển để mục đích điều trị cụ thể, dựa trên các nguyên lý dược lý tiên tiến. Thuốc Tây có thể mang lại hiệu quả nhanh chóng, giúp giảm triệu chứng ngay lập tức trong nhiều trường hợp. Tuy nhiên, hiệu quả này đôi khi kèm theo các tác dụng phụ không mong muốn, bao gồm cả cảm giác "nóng trong người".

Thuốc Đông Y: Sử dụng các thảo mộc tự nhiên và kết hợp chúng theo quy luật cụ thể để phục hồi cân bằng cơ thể. Điểm đặc trưng của thuốc Đông Y là việc điều chỉnh và điều hòa toàn diện, không chỉ giải quyết triệu chứng. Vì vậy, thuốc Đông Y thường phát huy tác dụng một cách từ từ, không giống như sự nhanh chóng của thuốc Tây. Mỗi bài thuốc có bề dày lịch sử và được sử dụng qua nhiều thế hệ, phần lớn phản ứng phụ đã được nhận biết và giảm thiểu qua thời gian.

 

GIẢI THÍCH TỪ GÓC ĐỘ Y HỌC

Một số loại thuốc Tây có thể gây cảm giác "nóng" hoặc làm cơ thể khó chịu vì các lý do sau:

• Tác dụng phụ gây khô miệng và mất nước
  Một số loại thuốc như thuốc kháng histamin, thuốc lợi tiểu, hoặc thuốc chống trầm cảm có thể gây ra khô miệng, làm tăng tình trạng mất nước. Khi cơ thể thiếu nước, bạn sẽ cảm thấy khó chịu, nóng nảy hơn bình thường.
• Ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa
  Một số thuốc (như thuốc kháng sinh hoặc thuốc chống viêm không steroid - NSAIDs) có thể gây kích ứng niêm mạc dạ dày và ruột, làm cho bạn cảm thấy "nóng trong" hoặc khó chịu ở vùng bụng.
• Thuốc gây tăng chuyển hóa
  • Hormone tuyến giáp (như Levothyroxine) được sử dụng trong điều trị suy giáp, giúp tăng cường chuyển hóa, nhưng cũng có thể gây cảm giác bồn chồn, nóng trong người nếu dùng quá liều.
  • Steroid (như Prednisone, Dexamethasone): Các thuốc này không chỉ gây tăng chuyển hóa mà còn ảnh hưởng đến sự phân phối mỡ, dẫn đến tình trạng nóng bức, đổ mồ hôi hoặc bừng bừng mặt.
• Phản ứng dị ứng: Một số người có cơ địa nhạy cảm có thể gặp phản ứng dị ứng với thuốc, gây sốt, phát ban, hoặc cảm giác bứt rứt, nóng nảy. Ví dụ: Thuốc kháng sinh nhóm beta-lactam (như Penicillin) hoặc thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) đôi khi gây phản ứng dị ứng.
• Rối loạn điều hòa thân nhiệt: Một số thuốc có thể làm rối loạn hệ thống điều hòa thân nhiệt của cơ thể, gây cảm giác nóng và khó chịu:
  • Thuốc kháng cholinergic (như Atropine hoặc thuốc chống trầm cảm ba vòng) làm ức chế tuyến mồ hôi, khiến cơ thể khó tản nhiệt khi nóng.
  • Thuốc chống loạn thần và thuốc chống trầm cảm đôi khi gây hội chứng serotonin hoặc tăng thân nhiệt – một tình trạng nguy hiểm nếu không được xử lý kịp thời.

2. Phản ứng tâm lý và chủ quan của người dùng

• Có một yếu tố chủ quan là niềm tin hoặc trải nghiệm cá nhân: nhiều người cho rằng các loại thuốc hóa học có tính nóng, khác với các biện pháp tự nhiên (như Đông y). Điều này cũng có thể làm tăng cảm giác khó chịu khi dùng thuốc Tây.

3. Một số loại thuốc dễ gây cảm giác nóng trong:

• Thuốc kháng sinh (như Amoxicillin, Tetracycline)
• Thuốc chống viêm không steroid (như Ibuprofen, Aspirin)
• Thuốc corticoid (như Prednisolone)
• Thuốc trị mụn (như Isotretinoin)

 

CÒN KHI UỐNG THUỐC ĐÔNG Y, CÓ THỂ BỊ CẢM GIÁC NÓNG KHÔNG?

Câu trả lời là Có. Mặc dù nhiều người tin rằng thuốc Đông y lành tính hơn thuốc Tây, nhưng thực tế không phải loại thuốc Đông y nào cũng phù hợp với mọi cơ địa. Có nhiều trường hợp uống thuốc Đông y cũng gây ra cảm giác nóng trong hoặc khó chịu.

1. Phân loại tính chất thuốc trong Đông y

Các vị thuốc được phân chia theo tứ khí (hàn, nhiệt, ôn, lương) và ngũ vị (đắng, ngọt, cay, mặn, chua). Tùy thuộc vào tình trạng bệnh và cơ địa, thầy thuốc sẽ kê các vị thuốc phù hợp. Tuy nhiên, nếu không dùng đúng liều lượng hoặc sai chỉ định, thuốc có thể gây mất cân bằng trong cơ thể.

• Thuốc tính ôn hoặc nhiệt (ấm hoặc nóng)
  Những loại thuốc này có tác dụng tăng cường dương khí, thúc đẩy lưu thông khí huyết, và dùng để điều trị các chứng bệnh hàn (lạnh). Tuy nhiên, nếu sử dụng quá mức hoặc không phù hợp với cơ địa, chúng có thể gây ra cảm giác nóng trong người. Ví dụ: Quế chi, Nhân sâm, Phụ tử, Đinh hương.
• Thuốc bổ khí và bổ dương
  Các loại thuốc này thường được sử dụng để bồi bổ cơ thể, nhưng chúng có thể gây ra tình trạng dư thừa dương khí, dẫn đến cảm giác bứt rứt, nóng bừng, nổi mụn, hoặc táo bón. Ví dụ: Nhân sâm, Lộc nhung, Hoàng kỳ.

2. Nguyên nhân gây cảm giác nóng khi uống thuốc Đông y

• Chẩn đoán và điều trị sai
  Một số người có bệnh thuộc nhiệt (dễ bị nóng, bốc hỏa, nổi mụn) mà lại sử dụng các bài thuốc bổ dương hoặc ôn nhiệt sẽ làm tăng nhiệt trong cơ thể, gây cảm giác nóng bức, khô miệng, hoặc bứt rứt.
• Lạm dụng các bài thuốc bổ
  Đông y có nhiều bài thuốc bổ, nhưng nếu dùng không đúng cách hoặc quá liều, cơ thể sẽ gặp tình trạng dư thừa năng lượng và sinh ra nhiệt độc. Điều này dễ gây ra các triệu chứng nổi mụn, táo bón, và khó ngủ.
• Độc tính tự nhiên của một số dược liệu
  Một số vị thuốc Đông y có độc tính nhẹ và cần được chế biến kỹ để loại bỏ độc tố. Nếu không được chế biến đúng cách hoặc người dùng tự ý sử dụng, chúng có thể gây nóng hoặc ngộ độc. Ví dụ: Phụ tử (Aconitum), Mã tiền (Strychnos nux-vomica).

3. Cách khắc phục tình trạng nóng khi uống thuốc Đông y

• Chẩn đoán và điều trị chính xác
  Nên được các thầy thuốc Đông y khám, chẩn đoán và kê đơn phù hợp, tránh dùng đơn thuốc cũ, hoặc bài thuốc được người khác giới thiệu để điều trị cho bản thân.
• Không tự ý dùng thuốc lâu dài
  Tránh lạm dụng các bài thuốc bổ hoặc sử dụng thuốc Đông y mà không có sự hướng dẫn của thầy thuốc.
• Theo dõi phản ứng cơ thể
  Nếu cảm thấy nóng trong khi uống thuốc, hãy báo cáo với thầy thuốc Đông y, để được giảm liều lượng hoặc điều chỉnh lại thành phần bào thuốc.
• Kết hợp với các biện pháp thanh nhiệt
  Uống nhiều nước, ăn các loại thực phẩm mát như rau xanh, trái cây, và sử dụng các loại trà thanh nhiệt như trà hoa cúc, trà atiso.

 

TÓM LẠI

Cảm giác "nóng" khi dùng thuốc Tây có thể do tác dụng phụ gây mất nước, kích ứng tiêu hóa, tăng chuyển hóa, hoặc dị ứng. Các loại thuốc như kháng sinh, chống viêm, và hormone thường gây ra hiện tượng này. Yếu tố tâm lý và quan niệm về thuốc Tây cũng có thể làm tăng cảm giác không thoải mái. Mặc dù thuốc Đông y được xem là an toàn, nhưng một số loại thuốc có tính nhiệt có thể gây nóng nếu sử dụng không đúng. Người có cơ địa nhiệt hoặc dùng sai liều có thể cảm thấy bứt rứt, nổi mụn, hoặc táo bón. Để phòng tránh, nên tuân thủ chỉ dẫn của bác sĩ, quan sát phản ứng của cơ thể, và áp dụng các biện pháp thanh nhiệt khi cần thiết.