Ăn ngọt để giảm stress! Đông y quan niệm thế nào?

ThS.BS. Nguyễn Trương Minh Thế

Giảng viên ĐH Y Dược TP. HCM

Hơn 2000 năm trước, sách Tố Vấn – thiên Tạng Khí Pháp Thời Luận có câu: "肝苦急，急食甘以缓之" (Can khổ cấp, cấp thực cam dĩ hoãn chi, nghĩa là "Can chịu khổ vì căng thẳng, nên ăn ngọt để làm dịu". Quan niệm này dựa trên lý thuyết rằng vị ngọt thuộc Tỳ thổ có tác dụng làm dịu và giảm căng thẳng cho Can mộc theo luật tương vũ (mối quan hệ bình thường, Can mộc khắc chế Tỳ thổ, nhưng khi Can mộc thái quá, có thể bổ sung vị ngọt giúp Tỳ thổ vượng lên, ức chế ngược lại Can mộc), giúp cân bằng âm dương và điều hòa khí huyết.

Trong 10 phương pháp điều trị trầm cảm của Đông y, có phương pháp “Cam nhuận hoãn cấp” dùng để điều trị Trầm cảm thuộc chứng âm huyết hao thương, tâm thần thất nhu, với các biểu hiện chính như hoảng hốt, mất ngủ ác mộng, buồn bã dễ khóc, bồn chồn không yên, thỉnh thoảng ít nói, kinh nguyệt không đều, hoặc nóng bừng ra mồ hôi. Lưỡi đỏ, ít rêu, mạch huyền tế sác. Điều trị bằng cách cam nhuận hoãn cấp, dưỡng huyết tư âm. Dùng bài thuốc Cam Mạch Đại Táo thang gia vị: Sinh Cam thảo 30g, Tiểu mạch 50g, Đại táo 50g, Sao Toan táo nhân 30g, Mạch môn 30g, Liên tử 30g. Trong bài thuốc, Cam thảo, Đại táo cam nhuận hoãn cấp, Tiểu mạch ích Tâm khí, hộ Tâm âm; Sao Toan táo nhân bổ Can huyết, an Tâm thần; Mạch môn tư âm thanh Tâm, Liên tử dưỡng Tâm an thần.

甘麦大枣汤正宗配方

Ngày nay, các nghiên cứu chỉ ra rằng việc tiêu thụ đồ ngọt có thể giúp giảm stress thông qua một số cơ chế sinh học sau:

Giảm Hormone liên quan đến Stress: Ăn đồ ngọt có thể làm giảm mức cortisol, một hormone liên quan đến stress. Cortisol tăng cao khi chúng ta căng thẳng, và việc giảm cortisol có thể giúp giảm cảm giác căng thẳng.¹
Tăng cường Serotonin: Đồ ngọt kích thích giải phóng serotonin, một chất dẫn truyền thần kinh giúp điều chỉnh tâm trạng và tạo cảm giác hạnh phúc. Serotonin có thể cải thiện tâm trạng và giảm căng thẳng tạm thời.^1,2
Kích hoạt hệ thống khen thưởng: Đường ảnh hưởng đến hệ thống khen thưởng trong não, đặc biệt là dopamine, một chất dẫn truyền thần kinh liên quan đến cảm giác vui vẻ và động lực. Điều này tạo ra cảm giác thoải mái và giảm căng thẳng.³
Tác động lên trục hạ đồi-tuyến yên-thượng thận (HPA): Tiêu thụ đồ ngọt kích hoạt trục HPA, một phần quan trọng trong phản ứng stress của cơ thể, dẫn đến thay đổi mức độ hormone và chất dẫn truyền thần kinh liên quan đến stress.⁴

Chúng ta thấy rằng, từ quan niệm xa xưa của Đông y dần dần được làm sáng tỏ qua các nghiên cứu hiện đại, đều cho rằng việc ăn ngọt có thể giúp giảm căng thẳng. Cả hai lý thuyết đều nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì cân bằng trong cơ thể. Trong khi Đông y tập trung vào cân bằng âm dương và khí huyết, Tây y tập trung vào cân bằng hormone và chất dẫn truyền thần kinh. Sự kết hợp này cho thấy rằng việc ăn ngọt, khi được kiểm soát một cách điều độ, có thể là một phương pháp hiệu quả để giảm căng thẳng và cải thiện tâm trạng.

Lưu Ý: Mặc dù ăn ngọt có thể giúp giảm căng thẳng tạm thời, việc tiêu thụ quá nhiều đường có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe khác như béo phì, tiểu đường và các vấn đề về tim mạch. Do đó, nên tiêu thụ đồ ngọt một cách hợp lý và kết hợp với các phương pháp giảm stress khác như tập thể dục, thiền và ăn uống lành mạnh.

Trong Đông y không có bệnh danh trầm cảm, nên khi điều trị trầm cảm kết hợp với Đông y cần chú ý sáu điểm sau:

Thứ nhất, trầm cảm nhẹ đến trung bình, với điểm số thang đo Hamilton dưới 21, có thể chỉ sử dụng Đông y; trầm cảm trung bình đến nặng với điểm số thang đo Hamilton trên 21 cần kết hợp điều trị Đông Tây y.
Thứ hai, trầm cảm nghiêm trọng, dùng hơn 2 loại thuốc chống trầm cảm Tây y mà hiệu quả vẫn kém, hoặc có tác dụng phụ rõ rệt, nên kết hợp điều trị phân loại bằng Đông y để tránh quá liều gây tác dụng phụ.
Thứ ba, sau một thời gian điều trị, bệnh trầm cảm đã ổn định, khi giảm hoặc ngừng thuốc nên kết hợp điều trị bằng Đông yđể tránh tái phát do ngừng thuốc đột ngột.
Thứ tư, liều lượng thuốc điều trị trầm cảm nên lớn, liệu trình nên dài, như Bán hạ, Sao Toan táo nhân thường dùng đến 20 - 30g, và thường thêm một số loại thuốc lý khí hòa Vị là hoa như Hợp hoan hoa, hoa Hồng, hoa Lài Tây, Phật thủ hoa, và Hậu phác hoa.
Thứ năm, để ngăn ngừa tái phát trầm cảm, nên áp dụng phương pháp khuyên nhủ, tư vấn tâm lý và giảm dần thuốc, tức là sau khi bệnh nhân đã khỏi về mặt lâm sàng, thuốc Đông y có thể giảm xuống còn 2 liều trong 3 ngày, sau đó giảm xuống còn 1 liều mỗi ngày, khi bệnh ổn định mới có thể ngừng thuốc dần dần.
Thứ sáu, trong thời gian dùng thuốc, khuyên bệnh nhân xây dựng niềm tin vào cuộc sống, sắp xếp sinh hoạt điều độ, duy trì vận động vừa phải, chú trọng ăn uống, có thể nghe nhạc, thường xuyên ra ngoài hoạt động và tắm nắng.

Tài liệu tham khảo

Ulrich-Lai YM, Christiansen AM, Ostrander MM, Jones AA, Jones KR, Choi DC, Krause EG, Evanson NK, Furay AR, Davis JF, Solomon MB, de Kloet AD, Tamashiro KL, Sakai RR, Herman JP. Pleasurable behaviors reduce stress via brain reward pathways. Proc Natl Acad Sci U S A. 2010 Apr 27;107(20):9439-43. doi: 10.1073/pnas.0910489107.
- Tóm tắt: Nghiên cứu này phát hiện rằng các hành vi mang lại niềm vui, bao gồm việc tiêu thụ thực phẩm ngọt, có thể giảm stress bằng cách kích hoạt các con đường khen thưởng trong não. Nghiên cứu cho thấy việc tiêu thụ đường sucrose có liên quan đến việc giảm mức cortisol, một hormone liên quan đến stress.
Kim J, Kim J, Kim Y, Kim J, Kim J, Kim J. Stress and sugar intake among university students in South Korea. Nutr Res Pract. 2010;4(4):337-342. doi: 10.4162/nrp.2010.4.4.337.
- Tóm tắt: Nghiên cứu này quan sát thấy rằng sinh viên đại học ở Hàn Quốc có xu hướng tiêu thụ nhiều thực phẩm ngọt hơn khi căng thẳng, điều này giúp họ cảm thấy thoải mái hơn. Kết quả nghiên cứu gợi ý mối liên hệ giữa stress và việc tăng cường tiêu thụ đường, nhấn mạnh vai trò của thực phẩm ngọt trong việc quản lý stress.
Yau YH, Potenza MN. Stress and eating behaviors. Minerva Endocrinol. 2013 Sep;38(3):255-67.
- Tóm tắt: Bài báo tổng quan này thảo luận về mối quan hệ giữa stress và các hành vi ăn uống, bao gồm việc tiêu thụ thực phẩm ngọt. Nó giải thích cách stress có thể dẫn đến việc tăng cường tiêu thụ thực phẩm có hàm lượng đường cao, từ đó kích hoạt hệ thống khen thưởng trong não và tạm thời giảm stress.
Dallman MF, Pecoraro NC, la Fleur SE. Chronic stress and comfort foods: self-medication and abdominal obesity. Brain Behav Immun. 2005 Jul;19(4):275-80. doi: 10.1016/j.bbi.2004.11.004.
- Tóm tắt: Nghiên cứu này khám phá khái niệm "tự điều trị" bằng thực phẩm an ủi, bao gồm đồ ngọt, để đối phó với stress mạn tính. Nó nhấn mạnh cách tiêu thụ thực phẩm có hàm lượng đường cao có thể giảm stress bằng cách điều chỉnh trục hạ đồi-tuyến yên-thượng thận (HPA) và giảm mức cortisol.
Epel ES, Lapidus R, McEwen B, Brownell KD. Stress may add bite to appetite in women: a laboratory study of stress-induced cortisol and eating behavior. Psychoneuroendocrinology. 2001 Jan;26(1):37-49. doi: 10.1016/S0306-4530(00)00035-4.
- Tóm tắt: Nghiên cứu này phát hiện rằng sự gia tăng cortisol do stress có thể dẫn đến việc tiêu thụ nhiều thực phẩm ngọt hơn. Nghiên cứu gợi ý rằng cortisol có thể đóng vai trò trong các hành vi ăn uống liên quan đến stress, đặc biệt là sự ưa thích thực phẩm có hàm lượng đường cao.

Chia sẻ: